‘Leerlingen gaan aan, aan voor techniek. Hoe gaaf is dat?’
Provincie Gelderland stimuleert basisscholen om wetenschap- en techniekonderwijs (W&T) op te nemen in het bestaande curriculum. Om een impuls te geven aan essentiële beroepen in onze maatschappij startte zij het project ‘Wetenschap & Technologie in het DNA van het Gelderse basisonderwijs’. Een samenwerking met Jet-Net, de Veluwse Onderwijsgroep en Iselinge Hogeschool, welke ervoor moet zorgen dat 10 op de 10 basisschoolleerlingen in aanraking komt met en enthousiast wordt van techniek.
Binnen dit project hadden alle partners een verschillende rol. Monique ter Steege, directeur Jenaplanschool De Korf – onderdeel van de Veluwse Onderwijsgroep, en Remco Wijnbergen, leerkracht op De Korf en wetenschap- en techniekcoördinator binnen de Veluwse Onderwijsgroep, werden gevraagd onderzoek uit te voeren.
Bewuste koppeling
‘W&T onderwijs implementeren op basisscholen betekende jarenlang trekken aan een dood paard’, verklaart Monique. ‘Gelukkig is daar de afgelopen tijd, mede door de komst van Sterk Techniek Onderwijs en samenwerkingen met het bedrijfsleven, al het nodige in veranderd. De praktische lesinvulling bleek echter voor veel scholen lastig te combineren. Wij zijn daarom met enthousiasme ingestapt om de doorlopende leerlijnen te koppelen aan de zeven werelden van techniek’.
Inzicht biedt overzicht
Jenaplanschool De Korf is al op veel verschillende fronten actief met de implementatie van W&T. Remco legt uit: ‘Om ons heen zien we dat leerkrachten veelal geen idee hebben wat er precies verwacht wordt, laat staan hoe zij dat het beste kunnen integreren in het lesaanbod. Sommigen maken het te ingewikkeld of vinden het spannend, terwijl een groot deel al in het curriculum verwerkt zit. Vanuit de zeven werelden van techniek hebben we een overzicht weten te creëren tussen Wetenschap & Techniek. Daarbij hebben we een leerlijn uitgewerkt en daar voorbeelden uit de praktijk aan gekoppeld’.
De, mede door Monique en Remco, ontwikkelde hand-out laat blinde vlekken zichtbaar worden en biedt tegelijkertijd inzicht op actiepunten. De meeste basisscholen hebben (vaak) 80 procent van hetgeen van hen gevraagd wordt al opgenomen in het curriculum. ‘Het is de kunst om uit alle informatie flarden tot één geheel te komen. Pas dan wordt inzichtelijk hoe je dat wat nog niet geborgd is kunt toevoegen aan het schoolcurriculum’, aldus Monique.
Focus op de basis
Denkt men aan hedendaagse techniek, dan denkt men al gauw aan robots of andere kostbare materialen waar menig basisschool niet over beschikt. Remco: ‘Logisch dus, dat W&T dan als ‘een ding’ gezien wordt. Het is iets wat er maar weer ‘even’ bij komt, terwijl we als school en als leerkrachten al op zoveel moeten en willen inspelen’. Door terug te keren naar de basis en voorbeelden aan te reiken van leuke, maar ook laagdrempelige lessen hoopt hij leerlingen én leerkrachten te enthousiasmeren. ‘Vanuit daar kunnen we gaan bouwen. High tech science kun je bijvoorbeeld heel ingewikkeld aanvliegen, maar je kunt ook eerst een handleiding schrijven of bouwtekening maken. Met onze vele voorbeelden hopen we dat leerkrachten om leren denken, de mogelijkheden inzien en met gave ideeën komen’.
Toverwoord
Monique vertelt: ‘Zo’n beetje elk probleem dat opdoet in onze maatschappij moeten we in het basisonderwijs aanpakken. Eten kinderen niet genoeg of ongezond? Het basisonderwijs kan helpen. Zo komt er steeds meer bij, terwijl we niet méér tijd hebben. Kernvakken zoals taal en rekenen staan (vaak) als een huis. Daar zijn de laatste jaren ook andere vakgebieden aan toegevoegd. Allemaal absoluut belangrijk, maar tijd is niet oneindig’. Het toverwoord is volgens haar: integreren van vakgebieden. ‘Als je dat niet doet, moet je een schooldag een stuk langer maken, wil je alles kunnen aanbieden’.
Met dit toverwoord in gedachten startte Remco en Monique met een literatuurstudie gericht op verschillende methodes. ‘Alles wat we konden vinden hebben we op tafel gelegd’, vertelt Remco. ‘Vervolgens hebben we onze uitwerking gedeeld met Saxion, de Universiteit van Twente en andere partners voor feedback. Gelukkig konden zij zich grotendeels vinden in onze ideeën en uitgangspunten en hebben wij met hun feedback onze handreiking kunnen versterken’.
Duurzame borging
Volgens Monique is de hand-out geen pasklaar antwoord, maar een eerste handreiking. Om hier een goed vervolg aan te kunnen geven zal Remco vanaf volgend schooljaar een deel van de basisscholen binnen de Veluwse Onderwijsgroep begeleiden. ‘Eerst word ik opgeleid tot W&T expert, waarna ik in gesprek ga met scholen om te achterhalen waar ze staan, wat er al is en hoe de ambitie luidt. Zo borgen we op een duurzame manier dat het W&T profiel ook écht een plek krijgt binnen het basisonderwijs’.
De uitkomsten van zijn gesprekken neemt hij mee tijdens overleggen met partners in de regio en bieden handvaten om datgene te ontwikkelen wat gevraagd wordt en wat er nog niet is. Monique: ‘Dat kan worden aangeboden op het NewTechPark, zodat meerdere scholen in de regio er gebruik van kunnen maken. Het kan een workshop zijn, maar ook een leskist zijn of hulp van een expert uit het vakgebied. Het begint met de hand-out als basis, die we stapsgewijs steeds verder willen uitbreiden’.
Aan enthousiasme geen gebrek
Als het aan Remco ligt, start hij liever gisteren dan vandaag. Gelukkig is hij realistisch genoeg om in te zien dat het tijd kost om het aanbod in lijn te brengen met dat wat nodig is in de praktijk. ‘Voor leerlingen die nu (nog) niet of weinig in aanraking komen met alles wat bij de zeven werelden van techniek hoort, maakt onbekend soms onbemind. De hand-out is een prachtige richtlijn om te starten. Het is straks mede aan mij om er voor te zorgen dat scholen W&T onderwijs consequent blijven inzetten in het curriculum’.
Op Jenaplanschool De Korf wordt iedere wereld van techniek gekoppeld aan ontwerpend en onderzoekend leren. ‘Een fijne kapstok waarbij we merken dat leerlingen dezelfde taal gaan spreken. Door bovendien op thema niveau te kijken wat bij welke wereld past, ontstaan er hele leuke lessen’, legt Monique uit. Remco vult haar aan: ‘Van programmeren met Lego tot zelf een game ontwikkelen of een project over dinosaurussen met behulp van augmented reality. We laten onze leerlingen graag zelfstandig ontdekken hoe iets werkt’.
Financieel oogpunt
Al presenterend voor een green sceen, al wandelend met een VR-bril tijdens een project over de Tweede Wereldoorlog door het huis van Anne Frank. Aan ideeën komen Remco en Monique niets tekort. Uiteraard is het belangrijk om de financiële middelen ook in gedachten te houden. ‘Heel eerlijk? Een pot groene verf voor een green screen is niet duur, natuurlijk’, zegt Monique lachend. Met voldoende inspiratie, de juiste begeleiding en durf om het bestaande curriculum in te ruilen voor iets vernieuwends ontstaan er volgens haar mogelijkheden. Bovendien kunnen kostbare materialen gezamenlijk worden aangeschaft, in het NewTechPark worden aangeboden of aan elkaar worden uitgeleend.
Samenwerking sterkt
Staat hiermee de integratie van W&T onderwijs dan buiten kijf? Remco hoopt het. ‘De één heeft er natuurlijk meer affiniteit mee dan een ander. In mijn ogen is er veel mogelijk, zo lang je maar realiseert dat je samen het verschil maakt. Onderwijs en bedrijfsleven, techneuten en leerkrachten’.
In zijn nieuwe rol als W&T expert hoopt hij ook mede-collega’s te kunnen enthousiasmeren voor een dergelijke functie. ‘Het is van belang dat er vanuit de onderwijswereld steeds meer mensen aanhaken. Vaktechnische experts zijn uiteraard meer dan welkom, maar hebben niet de ervaring hoe je W&T het beste in het curriculum kunt inbedden. Logisch, hoor. Door mijn ervaring als leerkracht kan ik vaak beter inschatten of het niveau aansluit bij een groep. Vaklieden weten daarentegen hoe techniek écht werkt. Samen kunnen we echt iets heel moois creëren’.
Succesfactoren
Monique zegt: ‘Succesfactoren voor W&T onderwijs zijn inzicht, overzicht in het curriculum en verbinding met het bedrijfsleven om leuke, uitdagende projecten te bedenken. De hand-out laat naar ons idee heel overzichtelijk zien wat de onder-, midden- en bovenbouw nodig heeft op W&T gebied. Het is een werkdocument, geen dictatuur. Het geeft richting, ongeacht welke lesmethode een school ook volgt. Vanuit daar kun je een plan maken hoe je het voor je ziet en wat er te regelen valt. De allerbelangrijkste factor is echter begeleiding. Niet geld of voldoende materialen, maar daadwerkelijk (leren) doen maakt het verschil. Ik kijk er daarom al naar uit wat Remco straks als spin in het web allemaal voor elkaar weet te krijgen’.
Remco sluit af met te benadrukken hoe urgent de situatie is waarin we leven. ‘De krapte op de technische arbeidsmarkt is al enorm en wordt alleen maar groter. In mijn ogen is het onze maatschappelijke opdracht om daar aan bij te dragen. Tijdens een W&T les zijn onze leerlingen met zoveel dingen tegelijk bezig. Ze overleggen, werken samen, overdenken én leren. De één denkt in het hier en nu, de ander breidt zich alvast voor op dat wat komt. Ze zijn trots op wat ze realiseren, terwijl ze tegelijkertijd hun talent ontdekken. Ongeacht of dat draait om de ‘harde’ techniek, het uitwerken van een theorie, (tekstuele) handleiding of de esthetische eigenschappen van iets wat ze realiseren. Ze gaan aan, aan voor techniek. Hoe gaaf is dat?’.
De, mede door Remco en Monique, ontwikkelde hand-out biedt inzicht in de doelen én praktische handvaten om invulling te geven aan W&T binnen het huidige onderwijscurriculum. Ben je benieuwd naar de uitwerking? Download hem hier en profiteer mee van de opgedane kennis.